Poslednjih godina, svedoci smo mnogobrojnih rasprava o jeziku koje su u vezi sa rodom, (rodno neutralni jezik), politički korektnim govorom i rodnom diskriminacijom u jeziku. Ovi pojmovi tematski pripadaju sociolingvistici, polju lingvistike koje definiše vezu između jezika i društva (na primer: roda, etničke pripadnosti, različitih društvenih grupa i klasa). Tačnije, sociolingvistika:
- objašnjava zašto govorimo različito u različitim društvenim kontekstima,
- identifikuje društvene funkcije jezika i načine na koje se on koristi za prenošenje društvenog značenja,
- analizira način na koji ljudi prenose i konstruišu aspekte svog društvenog identiteta putem jezika.
Polje sociolingvistike koje je pokrenulo različite debate širom sveta (u zavisnosti od zemlje i jezika te zemlje) jeste upotreba rodno osetljivog i rodno neutralnog jezika. Prvo, hajde da definišemo ova dva pojma. Rodno osetljiv jezik predstavlja rodnu ravnopravnost koja se ogleda u jeziku. Drugim rečima, rodno osetljiv jezik se odnosi na tretiranje svih rodnih identiteta kao osoba jednake vrednosti, dostojanstva, integriteta i poštovanja, izbegavajući isključive oblike i koristeći jednak oblik obraćanja. To podrazumeva korišćenje imenica koje se odnose na muški ili ženski rod, umesto korišćenja imenica koje označavaju samo jedan rod, posebno kada ne znamo o kom rodu je reč. Na engleskom govornom području postoji mnogo radova, priručnika i udžbenika koji promovišu rodno osetljiv jezik i koji daju konkretne smernice i objašnjenja kako izbeći rodne predrasude u engleskom jeziku. Neka od rešenja za pitanje roda u engleskom jeziku su sledeća (preuzeto iz: Smernice za upotrebu rodno osetljivog jezika u komunikaciji, istraživanju i administraciji):
- Korišćenje oblika množine za imenice i zamenice (umesto ’each student’ možemo koristiti ‘all students’):
- Primer: Each student should bring his book.
- All students should bring their books.
- Izostavljanje zamenica (umesto korišćenja ‘his assistant’ možemo koristiti ‘one assistant’):
- Primer: Each full professor should have his assistant.
- Each full professor should have one assistant.
- Korišćenje oba oblika ‘he/she,’ ‘his/her’ kada nismo sigurni u pol subjekta:
- Primer: This student is unknown to me. He must be a freshman.
- He/ she must be a first- year student.
- Korišćenje neutralnog oblika ‘they’ umesto ‘he’ ili ‘she’:
- Primer: Whoever did this, he should be punished.
- Whoever did this, they should be punished.
Međutim, danas je češće u upotrebi rodno neutralan jezik, koji se može definisati kao jezik koji nije specifičan za pol i koji se odnosi na ljude uopšteno, bez obzira na to da li su u pitanju žene ili muškarci. Neki primeri rodno neutralnog jezika uključuju reči kao što su: flight attendant (umesto steward ili stewardess), police officer (umesto policeman), graduates (umesto alumni), spokesperson (umesto spokesman) i mnoge druge. Dakle, sledeći put kada želite da spomenete osobu čiji pol vam nije poznat, obavezno koristite odgovarajuću imenicu, zamenicu ili rodno neutralan izraz, pogotovo kada koristite engleski jezik.
Tekst napisala:
prof. dr Valentina Bošković Marković, profesor na studijskom programu Anglistika na Univerzitetu Singidunum
