Sasvim je normalna i poželjna pojava da jezici koji su u kontaktu pozajmljuju jedni od drugih, pogotovo kada se radi o stručnim terminima koji do tada nisu postojali u jeziku. Međutim, veoma je važno naglasiti da se preuzimanje stranih reči i izraza mora sprovoditi sa merom i znanjem, a nikako nasumično i haotično, kako nam se danas često čini.
Ulazak stranih reči i izraza u jezik nije pojava novijeg datuma. Oduvek su jezici bili u kontaktu. Ako se osvrnemo na noviju istoriju Evrope, lako je zaključiti da se jezici poput grčkog, latinskog, francuskog, španskog, nemačkog i engleskog mogu posmatrati kao jezici davaoci, odnosno oni jezici iz kojih je preuzet najveći broj reči i izraza, uglavnom zbog vojne, političke, kulturne i ekonomske moći naroda koji govore tim jezicima.
Čini se da u savremenom, globalizovanom svetu, svi jezici koji su u kontaktu sa engleskim funkcionišu kao jezici primaoci, zato što je engleski jezik danas najrasprostranjeniji svetski jezik i gotovo neophodno sredstvo komunikacije u svim sferama života, od ekonomije i trgovine do sredstava masovnog informisanja i elektronskih medija.
Pitanje koje se postavlja u kontekstu ugroženosti drugih jezika dominacijom engleskog je da li engleski jezik deluje i kao jezik primalac ili uglavnom funkcioniše kao jezik davalac.
Prema Oksfordovom jednojezičnom rečniku engleskog jezika (Oxford English Dictionary), engleski jezik je preuzeo reči iz čak 350 jezika, što je u velikoj meri uticalo na to da se i sam menja, pa se čini da današnji, moderni engleski jezik nema mnogo sličnosti sa jezikom koji su koristili Anglosaksonci.
Jezici koji funkcionišu kao najveći jezici davaoci u odnosu na engleski su svakako latinski (reči kao što su fork, street ili wine) i francuski (government, pay, science ili war), a značajan broj reči preuzet je i iz grčkog (synthesis, aesthetics ili encyclopedia). Ostali jezici koji su u manjoj meri uticali na vokabular engleskog jezika su nemački (noodle ili wunderkind), španski (guitar ili cargo), italijanski (macaroni, opera, pizza ili soprano), skandinavski jezici (leg, skin, sky ili čak they, their i them) i japanski (reči kao što su judo, sushi ili tsunami).
Među 1000 najčešće korišćenih reči u modernom engleskom jeziku, blizu 50% su reči latinskog ili francuskog porekla. Većina francuskih reči ušla je u engleski jezik nakon Normanskog osvajanja Britanije 1066. godine. Procene kažu da oko 30% engleskog vokabulara danas čine reči francuskog porekla, a čak četiri petine reči stranog porekla.
Možemo zaključiti da su jezici u stalnom kontaktu i neprestano se menjanju što je prirodan deo njihovog razvoja.
Činjenica jeste da mladi ljudi u svakodnevnom govoru često (nepotrebno) koriste reči i izraze iz engleskog jezika, te je veoma važno pronaći balans između vrednovanja stranog jezika i potrebe za očuvanjem maternjeg jezika.
Tekst napisala:
doc. dr Tijana Gajić, profesor na studijskom programu Anglistika na Univerzitetu Singidunum
